Không Thể Thỏa Hiệp

Cố Hiểu Thanh nhanh nhẹn thu dọn đống ngô trong sân. Những công việc đồng áng này cô đã làm suốt mấy chục năm rồi. Từ nhỏ, cô đã phải xuống đồng làm việc. Sau khi gả cho Phó Quốc Cường, một kẻ chẳng bao giờ đụng tay vào việc gì, mọi thứ từ ruộng đồng đến việc nhà đều do một mình cô gánh vác. Phó Quốc Cường là kiểu người dù chai dầu đổ cũng chẳng thèm nhấc tay lên. Vì vậy, Cố Hiểu Thanh trở thành một người rất giỏi giang.

Một đống ngô nhỏ này không thể làm khó được cô.

Cô ngẩng đầu nhìn trời, bầu trời đã âm u lại. Có vẻ như hôm nay sẽ có mưa.

Cố Hiểu Thanh liếc nhìn căn nhà ba gian cũ kỹ bằng đất của gia đình, thở dài. Cô lấy tấm bạt nhựa từ tủ trên tường trong bếp. Đây có lẽ là tấm bạt cuối cùng còn sót lại. Lần trước, tất cả các tấm bạt khác đã bị chú cô mượn hết. Tấm bạt này may mắn còn sót lại là do trước đó cô đã cho ông Vương Chí Quốc, hàng xóm nhà bên, mượn.

Lúc này là năm 1984, cuộc sống của người dân tuy còn khó khăn nhưng so với trước kia đã khá hơn nhiều. Ít nhất, họ cũng đủ ăn no. Những gia đình như nhà cô, sống trong cảnh nghèo khó, cũng có, nhưng không nhiều. Ít nhất, họ còn có bánh mì trắng để ăn. Còn nhà cô, vẫn phải ăn bánh mì đen làm từ bột ngô và cao lương.

Chỉ có thể nói rằng bố mẹ cô quá tốt bụng. Bà nội từng nói rằng nhà chú cô ở thị trấn được hưởng lương thực theo định lượng, phân phối theo nhân khẩu và độ tuổi. Vì là anh cả, bố cô nên giúp đỡ các em. Thế là hàng năm, chú cô cứ đều đặn đến lấy hết số bột mì trắng của nhà cô sau mỗi vụ thu hoạch.

Ở đây, năng suất lúa mì không cao, đất canh tác cũng ít, nên ngoài lúa mì, họ còn phải trồng thêm các loại cây lương thực khác để đủ ăn. Lúa mì không được trồng nhiều, nên sản lượng cũng hạn chế. Thế nhưng, năm nào cũng vậy, chú cô chưa từng tỏ ra biết ơn gì. Mỗi lần từ thị trấn về, chú chẳng mang gì cho nhà cô cả. Cố Hiểu Thanh không phải là người tham lam, nhưng ít nhất cũng nên có chút tình nghĩa.

Thế mà năm nào chú cô cũng càm ràm, bảo rằng bột mì xay không đủ mịn, quá thô, quá đen, ăn vào cứ nghẹn ở cổ. Cố Hiểu Thanh chỉ muốn nói thẳng: "Chúng cháu còn chẳng có mà ăn đấy! Thử ăn bánh mì đen của chúng cháu xem, xem có nghẹn cổ không?"

Họ chẳng hề than phiền gì, thế mà người ta ăn lương thực tốt nhất của nhà cô còn chê bai. Bố mẹ cô thì cứ im lặng chịu đựng.

Nghĩ đến những chuyện này, Cố Hiểu Thanh cảm thấy tức đến nghẹt thở. Tại sao năm nào cũng phải cung cấp lương thực cho nhà chú cô, trong khi nhà chú hai chẳng bao giờ đóng góp gì? Nhà chú hai ít nhân khẩu hơn, nhưng lại có nhiều đất hơn nhà cô đến mấy chục mẫu. Dù có nuôi một đứa con đang học đại học, nhưng năm nào thu hoạch từ đất của ông bà cũng đều đổ vào nhà chú hai để lo cho Cố Hiểu Thành. Làng còn có trợ cấp, thế mà năm nào chú hai cũng xúi bà nội đến nhà cô vay tiền, vay học phí. Ba năm rồi, chưa thấy họ trả lại đồng nào.

Cố Hiểu Thanh hiểu rõ suy nghĩ của bố cô. Bố luôn nghĩ rằng gia đình là trên hết, thấy khó khăn thì phải giúp đỡ. Nhưng bố cô có bao giờ nghĩ rằng, tại sao Cố Hiểu Thành, con trai chú hai, đã vào đại học, trong khi các con của bố cô còn nhỏ thế kia?

Là anh cả, nhưng chú hai lại lấy vợ trước, sắm sửa nhà cửa, sinh con đẻ cái sớm. Còn bố cô, Cố Như Hải, mãi đến ngoài ba mươi mới vội vàng nhờ người mai mối rồi lấy mẹ cô.

Bao nhiêu năm nay, bố cô luôn là người làm lụng vất vả, ngoài việc đồng áng còn phải đi làm thuê kiếm tiền phụ giúp gia đình. Tất cả chỉ vì nhà có một đứa em đang đi học và một đứa em khác đã lập gia đình, phải nuôi con.

Thế nhưng, chú hai và chú ba chưa từng biết ơn bố cô. Họ coi đó là điều hiển nhiên, như thể cuộc sống này phải như vậy, và Cố Như Hải phải hy sinh như thế.

Ông bà cô cũng luôn bênh vực chú hai và chú ba, không ngừng nhồi nhét vào đầu bố cô rằng anh em không nên phân biệt rạch ròi, là anh cả thì phải giúp đỡ các em, "anh cả như cha", nên chịu thiệt một chút cũng không sao.

Và cứ thế, cuộc sống của họ ngày càng trở nên khốn khó.

Cố Hiểu Thanh dựng chiếc thang gỗ dựa vào tường, leo lên mái nhà. Cô phải nhanh chóng che chắn trước khi trời mưa, nếu không trong nhà sẽ không chịu nổi.

Cô kẹp tấm bạt nhựa dưới nách, leo lên mái nhà và trải tấm bạt lên toàn bộ mái. May mắn là tấm bạt này trước đây được cậu cô tặng, diện tích đủ lớn để che phủ toàn bộ mái nhà.

Cố Hiểu Thanh cẩn thận bước lên những thanh xà chắc chắn trên mái, dùng những viên ngói đè chặt các góc của tấm bạt để tránh gió thổi bay.

Nhìn mái nhà đã được che chắn cẩn thận, Cố Hiểu Thanh thở phào nhẹ nhõm.

Cô leo xuống đất, cất thang gọn gàng rồi nhanh chóng chui vào bếp.

Nhà của Cố Như Hải có ba gian: một gian làm bếp kiêm nhà kho, một gian là phòng của Cố Hiểu Thanh và chị gái Cố Hiểu Anh. Còn Cố Hiểu Kiệt, năm nay mới năm tuổi, vẫn ngủ chung với bố mẹ trong gian lớn.

Không gian chật hẹp, nhưng đây là ngôi nhà mà Cố Hiểu Thanh đã quen thuộc suốt mười tám năm.

Cô lấy hai bát bột ngô và một bát bột cao lương từ tủ, nhào bột rồi để nghỉ một lúc trước khi hấp bánh. Cô ra vườn nhổ một củ cải trắng, thái nhỏ thành sợi. Chỉ cần xào với ớt là có món ăn cho bữa tối.

Thịt thì đừng nghĩ đến. Không phải ngày lễ tết, nhà cô không có tiền mua thịt. Ngay cả khi có thịt, phần lớn cũng bị bà nội và chú hai tìm cách lấy đi, chỉ còn lại chút ít cho nhà cô.

Cố Hiểu Thanh ôm một bó củi vào bếp, nhanh nhẹn nhóm lửa. Trong nồi lớn, cô đun sôi nước, rồi dùng vỉ hấp trải vải màn, xếp những chiếc bánh mì đen đã nhào nặn từ trước lên trên. Đậy vung nồi lại, cô tiếp tục nấu cháo bột ngô trong nồi nhỏ, thêm vào đó một ít lá cải trắng thái nhỏ. Người làng đều ăn như vậy.

Dù sao, bây giờ mới là những năm 1980, cuộc sống vẫn chưa khá giả.

Cố Hiểu Thanh ngồi bên bếp lửa, tiếp củi vào lò, trong lòng suy nghĩ miên man. Cô quay về thời điểm năm 12 tuổi, năm cô tốt nghiệp tiểu học. Lúc đó, ông bà nội đã nói với bố cô rằng, con gái biết chữ là được rồi, không cần đi học nữa, hãy ở nhà làm việc nhà, giúp đỡ gia đình.

Như vậy, cô có thể trở thành một lao động chính, tiết kiệm được tiền học phí, giảm bớt gánh nặng cho gia đình. Sau nhiều lần cân nhắc, bố cô đã quyết định không cho Cố Hiểu Thanh tiếp tục đi học.

Dù năm đó, cô đạt điểm cao nhất trong kỳ thi tốt nghiệp tiểu học, cô vẫn phải từ bỏ việc học, chính thức trở thành một cô gái nông thôn.

Lần này, Cố Hiểu Thanh quyết định sẽ không nghe theo sự sắp đặt của ông bà nội nữa. Cô nhất định phải đi học. Trong những năm đi làm thuê, cô đã nhận ra rằng, tri thức và văn hóa chính là thứ quyết định vận mệnh của con người.

Muốn thay đổi số phận, trước tiên không được thỏa hiệp.

Trời cho cô quay về, vậy thì vận mệnh của cô phải do chính cô nắm giữ.