Chương 17
Một giờ sau, Lưu Tiểu Mộc đến gõ cửa phòng làm việc của Hàn Văn Dật
Hàn Văn Dật gác lại đống tài liệu trong tay: “Vào đi.”
“Sư phụ, đã hẹn rồi!” Lưu Tiểu Mộc nói, “Một giờ chiều thân chủ tới. Còn nhà đầu tư tới gặp anh vào họp lúc ba giờ chiều.”
“Được.”
“Vậy em ra ngoài trước?” Lưu Tiểu Mộc báo cáo xong là hết.
Hàn Văn Dật nhìn đồng hồ, thời gian vẫn còn sớm, buổi sáng anh không có chuyện gì làm.
“Nếu bây giờ cậu không bận gì,” Hàn Văn Dật nói, “Tôi lên lớp cho cậu một khóa vậy.”
Mắt Lưu Tiểu Mộc sáng lên liền, nói liên hồi: không bận không bận không hề bận ạ! Sư phụ, người đợi con chút!
Cậu chạy vọt ra lấy sổ và cây bút. Cậu biết đây là tiết dài, sợ chép không kịp nên lấy trong ngăn kéo ra cây bút ghi âm, vì vậy anh ta đã tìm thấy một cây bút ghi âm. Chuẩn bị thiết bị nghe giảng sẵn sàng, cậu cấp tốc tới phòng của Hàn Văn Dật, dáng vẻ học sinh giỏi ngồi xuống đối diện Hàn Văn Dật.
“Trước tiên, cậu cho tôi biết suy nghĩ của cậu về tham vấn tâm lý cho thân chủ.” Hàn Văn Dật không trực tiếp ném kiến thức, mà thay vào đó, yêu cầu Lưu Tiểu Mộc động não nói ra.
Lưu Tiểu Mộc miễn cưỡng nhớ lại nội dung trong sách giáo khoa: “Tham vấn tâm lý, hay là trị liệu tâm lý, chủ yếu được chia thành hai loại lớn, một là liệu pháp hành vi, hai không phải liệu pháp hành vi. Chia nhỏ…”
“Không cần phải chia nhỏ.” Hàn Văn Dật xen ngang. “Muốn chia nhỏ thật, có người chia ra cả mấy trăm loại.”
Lưu Tiểu Mộc lúng túng gãi đầu: “À …không chia trường phái thì nói kiểu gì?”
Hàn Văn Dật hơi nhíu mày: “Mấy năm trước tham vấn tâm lý chia thành nhiều trường phái và mỗi trường phái đều có ranh giới khác nhau. Nhưng mà các nghiên cứu đã chỉ ra rằng tỷ lệ chữa trị của các trường phái hàng đầu thực sự không chênh nhau nhiều, cho nên hầu hết các chuyên viên tham vấn hiện nay đều áp dụng liệu pháp tổng hợp.”
Anh dừng lại chút: “Thế nên trường phái không quan trọng lắm, điều quan trọng là suy nghĩ của chính cậu. Lấy sự hiểu biết của chính cậu nói đơn giản thử xem, đừng đọc sách giáo khoa.”
“Ôi, ơ, sư phụ tốt!” Lưu Tiểu Mộc gật đầu.
“Trước hết, phải thiết lập niềm tin với thân chủ.” Lưu Tiểu Mộc nói, “Sau đó, tìm cách tìm ra mấu chốt của thân chủ…”
Người chạy tới đây tham vấn tâm lý chắc chắn đều nói tới vấn đề họ gặp phải. Ví dụ: “Tôi vừa chia tay với bạn gái của mình và tôi rất khó chịu.” “Gần tới thi rồi, tôi lo lắng tới nỗi ngủ không yên.” Nếu như không biết mình cớ sao ưu sầu, thì cơ bản không có chuyện phải buồn.
Nhưng vấn đề ở đây là những gì họ nói đều là bề ngoài. Nhà tư vấn phải tìm cách nhìn thấu vào bản chất thông qua vấn đề. Ví dụ, có một người vừa đi làm là cứ lo lắng, dẫu đã đổi năm, sáu công việc vẫn không chữa được tật này. Nhà tâm lý trò chuyện với anh ta mấy tháng mới phát hiện ra, hóa ra nguyên nhân thực sự khiến anh ta lo lắng không yên không phải là công việc, mà là mâu thuẫn quyền hành trong nhà với cha anh ta. Nếu bạn không biết rõ bản chất vấn đề là gì, chỉ cần lăn qua lăn lại anh ta và công việc của anh ta thì tật đó có trị mãi vẫn không hết, bởi vì tìm sai bệnh căn rồi.
“Cậu nói thử xem,” Hàn Văn Dật tiếp tục đặt câu hỏi, “Làm thế nào để tìm ra điểm mấu chốt?”
Lưu Tiểu Mộc không dám trả lời câu hỏi này. Trong sách giáo khoa, đáp án suy ra từ các ca khá đơn giản. Còn trong đời sống thực, một ngàn bác sĩ tâm lý thì có một ngàn bệnh nhân Hamlet.
Hàn Văn Dật thấy cậu không trả lời, anh nói đáp án của mình: “Học cách tìm ra mâu thuẫn trên người họ”.
Lưu Tiểu Mộc viết lên sổ note mấy quan trọng.
“Những người cần tham vấn tâm lý mà tôi từng tiếp xúc, họ đều rất mâu thuẫn. Có thể trông họ rất kiên cường, nhưng nội tâm họ vô cùng yếu đuối, có thể trông họ rất độc lập, nhưng thực tế họ rất gắn bó với người thân mật; có những người thoạt nhìn thiếu hụt tình cảm, nhưng lại luôn trốn chạy những người muốn tiếp cận…”
Lưu Tiểu Mộc vừa nghe giảng vừa liều mạng gật đầu. Đừng nói chi tới người bệnh, ngay cả người bình thường, hầu như ai cũng có mặt mâu thuẫn, nặng hay nhẹ thôi.
“Mâu thuẫn trong nội tâm chắc chắn sẽ thể hiện ra ngoài bằng lời nói và hành động, thế nên hãy quan sát cẩn thận lời nói và hành động của họ, tìm ra chỗ mâu thuẫn.”
Lưu Tiểu Mộc nhanh chóng ghi chép.
“Nhiều người cho rằng nếu hành vi của một người không phù hợp với ngôn ngữ của anh ta, điều đó có nghĩa là anh ta đang nói dối. Thực ra chưa chắc vậy, mặc dù không loại trừ khả năng họ nói dối, nhưng đa số trường hợp, lời nói của thân chủ dùng để thể hiện quan điểm của họ – là hệ thống niềm tin của chính họ.”
Hàn Văn Dật tiếp tục nói: “Nhưng hành vi của họ không nhất thiết phải làm theo quan điểm của họ. Bởi vì một người không chỉ có một loại suy nghĩ và hành vi có xu hướng tuân theo mệnh lệnh bản năng. Ví dụ như, những người muốn giảm cân đều biết rõ là mình không được phép đụng vào đồ ăn dầu mỡ, không lành mạnh. Họ hoàn toàn tin vào điều này. Nhưng nhiều người trong số họ vẫn không thể kiểm soát bàn tay và miệng của mình. “
“Liệu có phải là ‘rối loạn nhận thức’ không?” Lưu Tiểu Mộc xấu hổ, le lưỡi. “Thực ra em cũng vậy. Em biết rõ mình nên đi ngủ sớm, nhưng đêm nào cũng kìm không được thức khuya …”
“Ai cũng biết điều đó. Rối loạn nhận thức chỉ là trên lý thuyết, có nhiều cách để giải thích nó.” Hàn Văn Dật nói, “Lời nói và hành động trái ngược không phải là quan trọng nhất. Mà điều quan trọng là nhiều người không thể chấp nhận được sự bất đồng trên người mình. Bọn họ nghĩ là nhất định mình phải có được vẻ ngoài hoàn hảo. Thế nên khi những người giảm cân không thể kiểm soát bàn tay của họ bóc khoai tây chiên, họ sẽ tự trách mình một cách điên cuồng, buộc bản thân phải hứa bằng mọi cách không bao giờ có lần sau. Nhưng bản năng của họ không chấp nhận kiểu áp bức này, lần sau họ vẫn bóc khoai tây chiên tiếp. Thế là họ càng tự trách, ép buộc bản thân điên cuồng hơn … Về lâu dài, áp lực tích tụ lớn dần khiến bản thân họ không bệnh cũng thành bệnh.”
Lưu Tiểu Mộc vừa ghi vừa nói: “Cho nên, nhiệm vụ của nhà tâm lý là giúp họ học cách chấp nhận bản thân …”
“Cậu đã bỏ sót một bước. Bước trước khi chấp nhận mới là điều quan trọng nhất.”
“Gì cơ?” Lưu Tiểu Mộc nhanh chóng bấm bút, chuẩn bị tốt ghi từ mấu chốt.
“Là- thấu hiểu.” Hàn Văn Dật nói từng từ một.
Anh dừng lại một lúc rồi nói: “Trước khi chấp nhận, trước tiên phải học được hiểu. Khi hai thế lực giằng co, không phải để gió đông lấn át gió tây, cũng không phải để gió tây áp đảo gió đông. Thay vào đó, hãy dừng lại và hỏi bàn tay kia xem, cớ gì vươn về hướng khoai tây chiên, điều gì khiến nó muốn vươn tới khoai tây chiên? Hãy để bàn tay duỗi tới khoai tây tự hỏi bản thân nó, điều gì khiến nó nhất định không giảm cân không được?”
Câu chữ của Hàn Văn Dật nói ra hoàn toàn khác với ngôn ngữ nghiêm ngặt chính thức trong sách giáo khoa. Anh dùng từ ngữ theo cách của mình để giảng những ca từng tiếp xúc, sống động không cứng nhắc. Lưu Tiểu Mộc nghe mê tít, thỉnh thoảng hiểu được cười thành tiếng.
“Miễn là họ có thể dừng lại và suy nghĩ, bọn họ ắt sẽ có thu hoạch. Có lẽ bàn tay kia sẽ phát hiện ra, đó chỉ là mong muốn bản năng khi nhìn thấy thức ăn có hàm lượng calo cao, liền rục rịch. Thực tế, nó không thèm khoai tây chiên tới vậy, có lẽ người đó thấy đồng bọn nhỏ chơi chung đang giảm cân, lo lắng mình không chạy theo mốt sẽ bị xã hội loại bỏ, chứ thật ra không có h*m m**n giảm cân. Thế là, một bên sẵn sàng từ bỏ khoai tây chiên, một người không còn quá khắc nghiệt với bản thân nữa. Cuối cùng cả hai hiểu nhau, đạt được hòa thuận, đàm phán ra một giải pháp cả hai chấp nhận và hợp tác để thực hiện- tự mình chấp nhận mình là xong. “
Lần đầu tiên, Lưu Tiểu Mộc nghe thấy được có người so sánh mâu thuẫn của bản thân bằng cách ví von mâu thuẫn giữa một người và một bàn tay. Nhưng cách ẩn dụ này rất tượng hình và thú vị.
“Cho dù là mình ở chung với mình, hay ở chung với người khác …” Hàn văn Dật cười cười. “Đều giống nhau cả. Học được cách hiểu, sau đó học được cách chấp nhận.”
Lưu Tiểu Mộc liều mạng gật đầu: “Sư phụ giảng hay quá. Nếu thầy đi làm thầy giáo, học sinh chắc chắn sẽ rất thích nghe thầy giảng.”
Hàn Văn Dật nhìn cây bút ghi âm sáng chớp tắt trong tay và quyển sổ trước mặt.
“Cậu thích ghi bút ký à?”
“À?” Lưu Tiểu Mộc sững sờ.
“Giao cho cậu một nhiệm vụ vậy. Nhóm chương trình cần bản thảo phát biểu của tôi. Tôi lười đánh máy dài lắm.” Hàn Văn Dật giơ tay. “Cậu sửa sang bản chép tay nãy giờ rồi soạn ra bài phát biểu, chỉnh sửa xong sao ra cho tôi một bản.”
“Em, em viết bài phát biểu cho thầy?” Lưu Tiểu Mộc bị sốc. “Chuyện này, chuyện này không được. Em làm sai rồi sao?”
“Sợ gì chứ, cậu làm xong thì đưa tôi, tất nhiên sẽ sửa lại rồi.” Hàn Văn Dật nói, “Có thể dùng thì tôi dùng. Chỗ nào thấy dùng không được thì tự tối viết thêm – tiết kiệm chút việc cho tôi đi, chúc cậu làm tốt.”
Hàn Văn Dật lật tẩy cậu ta, phải cho Lưu Tiểu Mộc chút áp lực mới được.
“Được, sư phụ tốt!” Lưu Tiểu Mộc giơ lên nắm đấm, làm động tác cố lên. “Sư phụ, một khi chương trình của thầy được phát sóng, nhất định được nhiều người thích!”
Nói xong, cậu nhanh chóng ôm bút ghi âm và sổ tay ra ngoài.
Hàn Văn Dật nhìn bóng lưng cậu, khẽ mỉm cười. Lưu Tiểu Mộc là một đứa trẻ rất nghiêm túc và rất ham học hỏi, chỉ có hơi rụt rè. Tìm được cơ hội học hỏi kinh nghiệm, tương lai thế nào cũng là hạt giống tốt.
=====
Một giờ chiều, Hàn Văn Dật nhận được thông báo từ quầy lễ tân, thông báo Trương Lung đã vào phòng tham vấn. Thế là anh lập tức xuống lầu.
Vào phòng tham vấn, Trương Lung quả thật đã ngồi chờ trong đó. So với lần trước, cô ấy trông bớt tiều tụy hơn.
“Thầy Hàn.” Trương Lung nhanh chóng đứng dậy, chào hỏi Hàn Văn Dật.
“Đã lâu không gặp.” Hàn Văn Dật đi đến ghế sofa và ngồi xuống. “Dạo gần đây vẫn ổn chứ?”
“Vâng …” Trương Lung hơi ngại. “việc học ở trường gần đây khá bận, có quá nhiều việc, nên lâu vậy mới ghé.”
Bận học đúng là có bận. Cô sắp ra nước ngoài, một đống việc còn cần phải giải quyết. Nhưng nếu nói bận tới nỗi không cắt ra được 1-2 h để tới phòng tâm lý, thì âu là cái cớ thôi.
Trương Lung hơi bận tâm, lâu cô không tới không biết Hàn Văn Dật có bất mãn với cô không, nhưng Hàn Văn Dật không có biểu hiện gì là không hài lòng- anh hoàn toàn có thể hiểu được nỗi bận tâm của thân chủ. Tuy nhiên, anh rất có hứng thú với nước uống trước mắt Trương Lung.
“Cô đã ăn trưa chưa?” Hàn Văn Dật hỏi. “Cô uống cafe đen à?”
“Chưa ăn ạ. Buổi trưa không thấy đói lắm, tôi không muốn ăn.” Trương Lung nói, “Đó là cà phê đen, tôi thích uống cà phê đậm.”
“Tôi nhớ trên thông tin hình như cô viết là, cô có bệnh về bao tử?” Hàn Văn Dật nhìn thông tin cá nhân của Trương Lung.
Cần phải biết rằng tâm lý và sinh lý của mọi người là không thể tách rời. Các triệu chứng sinh lý có thể có ảnh hưởng lớn đến tâm lý. Ngược lại cũng thế, tâm lý đè nén có khả năng tạo ra ảnh hưởng lớn đến sinh lý. Do đó, khi nhà tham vấn tham vấn tâm lý cho thân chủ, trước tiên cần xác nhận tình trạng thể chất của thân chủ và liệu có bệnh mãn tính lâu năm năm không. Điểm này ngay lúc Trương Lung hẹn trước, cô ấy đã viết rất rõ ràng.
“À …” Trương Lung thừa nhận, “Tôi bị bao tử mấy năm rồi.”
Hàn Văn Dật nhắc nhở: “Uống cà phê đen khi bụng đói làm đau dạ dày”.
“Không hề gì”, Trương Lung vội khoát tay: “Tôi thường xuyên loay hoay không có thời gian ăn cơm, nên uống cafe đen nâng cao tinh thần. Bụng tôi quen rồi.”
Hàn Văn Dật rõ ràng không đồng ý với việc này.
Hành vi tự hại mình, anh nghĩ vậy. Lại nhìn biểu cảm của Trương Lung, một lần nữa, anh im lặng nói thêm: hành vi tự làm hại bản thân trong vô thức.
“Lần trước khi cô về nhà”, anh hỏi. “Cô có nghĩ tới những câu tôi đã hỏi không?”
“Có.” Trương Lung đáp nhanh.
Lần trước vốn cô mong đợi Hàn Văn Dật giúp cô đưa ra lựa chọn trong tình huống khó xử, nhưng Hàn Văn Dật không giúp cô chọn, mà để cô quay lại và suy nghĩ về những câu hỏi anh đã hỏi cô.
Thành thật mà nói, Trương Lung không hài lòng với lần tham vấn trước. Cô giống như một học sinh ngu ngốc không thể giải được đề nhờ thầy giáo chỉ giúp. Nhưng thầy giáo không chỉ không dạy cô cách giải quyết vấn đề mà còn cho cô một số bài tập về nhà nữa.Thậm chí cô còn nghi ngờ thầy giáo đó không hề biết đáp án đề cũ.
Song khi cô thực sự làm bài tập về nhà, ấy vậy mà cô ấy có được thu hoạch bất ngờ!
“Thầy Hàn, những câu hỏi mà thầy hỏi tôi lần trước thật thần kì.” Trương Lung nói, “Hai ngày trước tôi ở trên xe bus vô tình giẫm phải chân người khác, bị người ta chửi suốt mấy trạm. Lúc đó, trong lòng tôi tủi vô cùng, rất rất muốn tìm Vương Minh Nhạc. Nhưng trước khi tôi gọi cho anh ấy, tôi nghĩ tới mấy câu hỏi thầy hỏi tôi. Lý do gì khiến tôi đi tìm anh ấy? Tôi yêu anh ấy thật sao? Thực ra ngay bản thân tôi cũng không biết câu trả lời, nhưng chỉ nghĩ tới nó một chút, tôi đột nhiên cảm thấy mình hình như cũng không muốn kiếm anh ấy lắm… Đây là lần đầu tiên tôi kiểm soát được chính mình. “
“Ngày trước không phải tôi chưa từng kiềm chế bản thân. Nhưng mỗi lần tôi kìm nén nó, chưa được bao lâu nó đã bắn ngược trở lại mạnh mẽ hơn, tôi càng làn chuyện quyết liệt hơn nữa. Chỉ có lần này, tôi thực sự bình tĩnh và cảm thấy mình từ bỏ cũng không sao cả. “
Lần này thành công làm cô vừa mừng vừa kinh ngạc, nhận ra được tham vấn tâm lý thực sự có hiệu quả, thế nên mới có cuộc hẹn lần thứ hai. Cô hy vọng thông qua tham vấn tâm lý có thể giúp bản thân thoát khỏi tình cảnh khốn khó này
Hàn Văn Dật mỉm cười và nói: “Đôi khi hãy tự hỏi bản thân mình cớ gì phải làm việc này, suy nghĩ xem mìn có thật sự muốn làm việc này không. Hiệu quả hơn là buộc bản thân mình ‘khôngđược phép làm vậy’.”
Nếu là trước đây, Trương Lung nghe được mấy câu như vậy, nói chung rất khó hiểu. Nhưng bây giờ cô đã tự mình trải qua, cô cực kỳ đồng ý.
Hàn Văn Dật hỏi: “Quan hệ hai người gần đây thế nào?”
Hỏi chuyện này, Trương Lung hơi ngượng: “Gần đây tôi hiếm khi chủ động tìm anh ấy… nhưng anh ấy tới tìm tôi, tôi không nhẫn tâm nổi từ chối anh ấy…”
Có những lời, Trương Lung rất khó tâm sự với bạn bè hoặc người thân. Đối với cô, lựa chọn cực kỳ đau đớn, người khác thường không hiểu được nỗi đau của cô. Không chỉ không hiểu, đôi khi họ còn đứng trên cao nhìn xuống mà chỉ trích cô. “Có vậy mà cũng không làm được?”, “Đáng đời cậu, tự tìm đường chết!” … Những lời chỉ trích này làm nỗi đau của cô càng dâng cao hơn, cũng làm cho cô không còn muốn sẻ chia tâm sự với người xung quanh mình.
Nhưng ở trong phòng tư vấn, Hàn Văn Dật chưa từng chỉ trích cô, điều này khiến cô can đảm, dám trút ra những suy nghĩ đen tối nhất trong lòng.
“Thực ra, tôi biết mình không có tự trọng. Nhưng tôi cảm thấy tôi mất hết nhiệt tình với cuộc sống. Tôi không có hứng thú với những người xung quanh và những thứ xung quanh mình nữa. Mỗi lần tôi và anh ấy dằn vặt nhau xong, mặc dù nó rất đau đớn, nhưng điều đó cũng cho tôi biết được tôi vẫn còn sống, vẫn là người còn máu còn thịt. “Trương Lung rối bời,” Tôi có ý nghĩ này, có phải đặc biệt quái gở không? Tôi còn cứu được chứ?”
Những lời này nói ra rợn cả tóc gáy. Có điều phản ứng của Hàn Văn Dật bình thản đến lạ.
“Tôi không thấy cô không có tự trọng chỗ nào, cũng không nghĩ cô kỳ lạ.” Hàn Văn Dật nhẹ nhàng nói, “đây cũng là bình thường, có nhiều người có suy nghĩ giống vậy.”
Trương Lung giật mình: “Điều này bình thường à?!”
“Đúng,” Hàn Văn Dật khẳng định một lần nữa. “Điều này là bình thường. Không nói đâu xa, tôi có mấy người bạn. Khi chia tay, đều nói gần như chính xác lời cô vậy.”
Trương Lung rất giật mình.
Hàn Văn Dật khuyến khích cô bằng ánh mắt khẳng định. Mà dưới anh mắt khuyến khích của anh, Trương Lung dần lộ ra vẻ mặt thất vọng và lạc lõng.
Bắt được ánh mắt thất vọng của Trương Lung, Hàn Văn Dật bình tĩnh hạ mắt xuống.
Kể từ lần tham vấn trước, Trương Lung có rất nhiều lời tự phê bình bản thân. “Tôi rất tiện”, “Tôi đáng chết”, “Tôi rất xấu xa” … Cho đến doạn hội thoại vừa rồi, cô ấy nói, bản thân mình mất nhiệt tình với cuộc sống, cô ấy nói, cô ấy rất quái gở. Từ trong giọng điệu phê bình của mình, Hàn Văn Dật nghe thấy một cảm giác mạnh mẽ – đó là “cảm giác ưu việt” của cô.
Mọi người đều cần một cảm giác ưu việt, nhưng cảm giác ưu việt không phải lúc nào cũng đi kèm với phẩm chất ưu tú. Đôi khi mọi người nhận ra rằng họ khác biệt, ngay cả khi sự khác biệt này có tính cách rất tệ, họ được đối xử đặc biệt và họ nhờ đó mà sinh ra cảm giác hơn người.
Mà cảm giác ưu việt thực chất là một cái bẫy khổng lồ. Một khi con người rơi vào cái bẫy này, họ sẽ không thể tự thoát ra. Ngay cả khi cái bẫy này hành hạ họ đau khổ, họ cũng không thể thoát ra được vì họ cần một cái bẫy như vậy.
Hàn Văn Dật nói với cô ấy, cô là người bình thường là đang sử dụng ám thị tâm lý để phá vỡ cảm giác ưu việt của cô ấy, phá vỡ bẫy rập tự cô gài. Chỉ khi cô không còn tự thỏa mãn nữa, cô mới không còn phải chịu đựng đau khổ thêm nữa.
Hàn Văn Dật gác lại đống tài liệu trong tay: “Vào đi.”
“Sư phụ, đã hẹn rồi!” Lưu Tiểu Mộc nói, “Một giờ chiều thân chủ tới. Còn nhà đầu tư tới gặp anh vào họp lúc ba giờ chiều.”
“Được.”
“Vậy em ra ngoài trước?” Lưu Tiểu Mộc báo cáo xong là hết.
Hàn Văn Dật nhìn đồng hồ, thời gian vẫn còn sớm, buổi sáng anh không có chuyện gì làm.
“Nếu bây giờ cậu không bận gì,” Hàn Văn Dật nói, “Tôi lên lớp cho cậu một khóa vậy.”
Mắt Lưu Tiểu Mộc sáng lên liền, nói liên hồi: không bận không bận không hề bận ạ! Sư phụ, người đợi con chút!
Cậu chạy vọt ra lấy sổ và cây bút. Cậu biết đây là tiết dài, sợ chép không kịp nên lấy trong ngăn kéo ra cây bút ghi âm, vì vậy anh ta đã tìm thấy một cây bút ghi âm. Chuẩn bị thiết bị nghe giảng sẵn sàng, cậu cấp tốc tới phòng của Hàn Văn Dật, dáng vẻ học sinh giỏi ngồi xuống đối diện Hàn Văn Dật.
“Trước tiên, cậu cho tôi biết suy nghĩ của cậu về tham vấn tâm lý cho thân chủ.” Hàn Văn Dật không trực tiếp ném kiến thức, mà thay vào đó, yêu cầu Lưu Tiểu Mộc động não nói ra.
Lưu Tiểu Mộc miễn cưỡng nhớ lại nội dung trong sách giáo khoa: “Tham vấn tâm lý, hay là trị liệu tâm lý, chủ yếu được chia thành hai loại lớn, một là liệu pháp hành vi, hai không phải liệu pháp hành vi. Chia nhỏ…”
“Không cần phải chia nhỏ.” Hàn Văn Dật xen ngang. “Muốn chia nhỏ thật, có người chia ra cả mấy trăm loại.”
Lưu Tiểu Mộc lúng túng gãi đầu: “À …không chia trường phái thì nói kiểu gì?”
Hàn Văn Dật hơi nhíu mày: “Mấy năm trước tham vấn tâm lý chia thành nhiều trường phái và mỗi trường phái đều có ranh giới khác nhau. Nhưng mà các nghiên cứu đã chỉ ra rằng tỷ lệ chữa trị của các trường phái hàng đầu thực sự không chênh nhau nhiều, cho nên hầu hết các chuyên viên tham vấn hiện nay đều áp dụng liệu pháp tổng hợp.”
Anh dừng lại chút: “Thế nên trường phái không quan trọng lắm, điều quan trọng là suy nghĩ của chính cậu. Lấy sự hiểu biết của chính cậu nói đơn giản thử xem, đừng đọc sách giáo khoa.”
“Ôi, ơ, sư phụ tốt!” Lưu Tiểu Mộc gật đầu.
“Trước hết, phải thiết lập niềm tin với thân chủ.” Lưu Tiểu Mộc nói, “Sau đó, tìm cách tìm ra mấu chốt của thân chủ…”
Người chạy tới đây tham vấn tâm lý chắc chắn đều nói tới vấn đề họ gặp phải. Ví dụ: “Tôi vừa chia tay với bạn gái của mình và tôi rất khó chịu.” “Gần tới thi rồi, tôi lo lắng tới nỗi ngủ không yên.” Nếu như không biết mình cớ sao ưu sầu, thì cơ bản không có chuyện phải buồn.
Nhưng vấn đề ở đây là những gì họ nói đều là bề ngoài. Nhà tư vấn phải tìm cách nhìn thấu vào bản chất thông qua vấn đề. Ví dụ, có một người vừa đi làm là cứ lo lắng, dẫu đã đổi năm, sáu công việc vẫn không chữa được tật này. Nhà tâm lý trò chuyện với anh ta mấy tháng mới phát hiện ra, hóa ra nguyên nhân thực sự khiến anh ta lo lắng không yên không phải là công việc, mà là mâu thuẫn quyền hành trong nhà với cha anh ta. Nếu bạn không biết rõ bản chất vấn đề là gì, chỉ cần lăn qua lăn lại anh ta và công việc của anh ta thì tật đó có trị mãi vẫn không hết, bởi vì tìm sai bệnh căn rồi.
“Cậu nói thử xem,” Hàn Văn Dật tiếp tục đặt câu hỏi, “Làm thế nào để tìm ra điểm mấu chốt?”
Lưu Tiểu Mộc không dám trả lời câu hỏi này. Trong sách giáo khoa, đáp án suy ra từ các ca khá đơn giản. Còn trong đời sống thực, một ngàn bác sĩ tâm lý thì có một ngàn bệnh nhân Hamlet.
Hàn Văn Dật thấy cậu không trả lời, anh nói đáp án của mình: “Học cách tìm ra mâu thuẫn trên người họ”.
Lưu Tiểu Mộc viết lên sổ note mấy quan trọng.
“Những người cần tham vấn tâm lý mà tôi từng tiếp xúc, họ đều rất mâu thuẫn. Có thể trông họ rất kiên cường, nhưng nội tâm họ vô cùng yếu đuối, có thể trông họ rất độc lập, nhưng thực tế họ rất gắn bó với người thân mật; có những người thoạt nhìn thiếu hụt tình cảm, nhưng lại luôn trốn chạy những người muốn tiếp cận…”
Lưu Tiểu Mộc vừa nghe giảng vừa liều mạng gật đầu. Đừng nói chi tới người bệnh, ngay cả người bình thường, hầu như ai cũng có mặt mâu thuẫn, nặng hay nhẹ thôi.
“Mâu thuẫn trong nội tâm chắc chắn sẽ thể hiện ra ngoài bằng lời nói và hành động, thế nên hãy quan sát cẩn thận lời nói và hành động của họ, tìm ra chỗ mâu thuẫn.”
Lưu Tiểu Mộc nhanh chóng ghi chép.
“Nhiều người cho rằng nếu hành vi của một người không phù hợp với ngôn ngữ của anh ta, điều đó có nghĩa là anh ta đang nói dối. Thực ra chưa chắc vậy, mặc dù không loại trừ khả năng họ nói dối, nhưng đa số trường hợp, lời nói của thân chủ dùng để thể hiện quan điểm của họ – là hệ thống niềm tin của chính họ.”
Hàn Văn Dật tiếp tục nói: “Nhưng hành vi của họ không nhất thiết phải làm theo quan điểm của họ. Bởi vì một người không chỉ có một loại suy nghĩ và hành vi có xu hướng tuân theo mệnh lệnh bản năng. Ví dụ như, những người muốn giảm cân đều biết rõ là mình không được phép đụng vào đồ ăn dầu mỡ, không lành mạnh. Họ hoàn toàn tin vào điều này. Nhưng nhiều người trong số họ vẫn không thể kiểm soát bàn tay và miệng của mình. “
“Liệu có phải là ‘rối loạn nhận thức’ không?” Lưu Tiểu Mộc xấu hổ, le lưỡi. “Thực ra em cũng vậy. Em biết rõ mình nên đi ngủ sớm, nhưng đêm nào cũng kìm không được thức khuya …”
“Ai cũng biết điều đó. Rối loạn nhận thức chỉ là trên lý thuyết, có nhiều cách để giải thích nó.” Hàn Văn Dật nói, “Lời nói và hành động trái ngược không phải là quan trọng nhất. Mà điều quan trọng là nhiều người không thể chấp nhận được sự bất đồng trên người mình. Bọn họ nghĩ là nhất định mình phải có được vẻ ngoài hoàn hảo. Thế nên khi những người giảm cân không thể kiểm soát bàn tay của họ bóc khoai tây chiên, họ sẽ tự trách mình một cách điên cuồng, buộc bản thân phải hứa bằng mọi cách không bao giờ có lần sau. Nhưng bản năng của họ không chấp nhận kiểu áp bức này, lần sau họ vẫn bóc khoai tây chiên tiếp. Thế là họ càng tự trách, ép buộc bản thân điên cuồng hơn … Về lâu dài, áp lực tích tụ lớn dần khiến bản thân họ không bệnh cũng thành bệnh.”
Lưu Tiểu Mộc vừa ghi vừa nói: “Cho nên, nhiệm vụ của nhà tâm lý là giúp họ học cách chấp nhận bản thân …”
“Cậu đã bỏ sót một bước. Bước trước khi chấp nhận mới là điều quan trọng nhất.”
“Gì cơ?” Lưu Tiểu Mộc nhanh chóng bấm bút, chuẩn bị tốt ghi từ mấu chốt.
“Là- thấu hiểu.” Hàn Văn Dật nói từng từ một.
Anh dừng lại một lúc rồi nói: “Trước khi chấp nhận, trước tiên phải học được hiểu. Khi hai thế lực giằng co, không phải để gió đông lấn át gió tây, cũng không phải để gió tây áp đảo gió đông. Thay vào đó, hãy dừng lại và hỏi bàn tay kia xem, cớ gì vươn về hướng khoai tây chiên, điều gì khiến nó muốn vươn tới khoai tây chiên? Hãy để bàn tay duỗi tới khoai tây tự hỏi bản thân nó, điều gì khiến nó nhất định không giảm cân không được?”
Câu chữ của Hàn Văn Dật nói ra hoàn toàn khác với ngôn ngữ nghiêm ngặt chính thức trong sách giáo khoa. Anh dùng từ ngữ theo cách của mình để giảng những ca từng tiếp xúc, sống động không cứng nhắc. Lưu Tiểu Mộc nghe mê tít, thỉnh thoảng hiểu được cười thành tiếng.
“Miễn là họ có thể dừng lại và suy nghĩ, bọn họ ắt sẽ có thu hoạch. Có lẽ bàn tay kia sẽ phát hiện ra, đó chỉ là mong muốn bản năng khi nhìn thấy thức ăn có hàm lượng calo cao, liền rục rịch. Thực tế, nó không thèm khoai tây chiên tới vậy, có lẽ người đó thấy đồng bọn nhỏ chơi chung đang giảm cân, lo lắng mình không chạy theo mốt sẽ bị xã hội loại bỏ, chứ thật ra không có h*m m**n giảm cân. Thế là, một bên sẵn sàng từ bỏ khoai tây chiên, một người không còn quá khắc nghiệt với bản thân nữa. Cuối cùng cả hai hiểu nhau, đạt được hòa thuận, đàm phán ra một giải pháp cả hai chấp nhận và hợp tác để thực hiện- tự mình chấp nhận mình là xong. “
Lần đầu tiên, Lưu Tiểu Mộc nghe thấy được có người so sánh mâu thuẫn của bản thân bằng cách ví von mâu thuẫn giữa một người và một bàn tay. Nhưng cách ẩn dụ này rất tượng hình và thú vị.
“Cho dù là mình ở chung với mình, hay ở chung với người khác …” Hàn văn Dật cười cười. “Đều giống nhau cả. Học được cách hiểu, sau đó học được cách chấp nhận.”
Lưu Tiểu Mộc liều mạng gật đầu: “Sư phụ giảng hay quá. Nếu thầy đi làm thầy giáo, học sinh chắc chắn sẽ rất thích nghe thầy giảng.”
Hàn Văn Dật nhìn cây bút ghi âm sáng chớp tắt trong tay và quyển sổ trước mặt.
“Cậu thích ghi bút ký à?”
“À?” Lưu Tiểu Mộc sững sờ.
“Giao cho cậu một nhiệm vụ vậy. Nhóm chương trình cần bản thảo phát biểu của tôi. Tôi lười đánh máy dài lắm.” Hàn Văn Dật giơ tay. “Cậu sửa sang bản chép tay nãy giờ rồi soạn ra bài phát biểu, chỉnh sửa xong sao ra cho tôi một bản.”
“Em, em viết bài phát biểu cho thầy?” Lưu Tiểu Mộc bị sốc. “Chuyện này, chuyện này không được. Em làm sai rồi sao?”
“Sợ gì chứ, cậu làm xong thì đưa tôi, tất nhiên sẽ sửa lại rồi.” Hàn Văn Dật nói, “Có thể dùng thì tôi dùng. Chỗ nào thấy dùng không được thì tự tối viết thêm – tiết kiệm chút việc cho tôi đi, chúc cậu làm tốt.”
Hàn Văn Dật lật tẩy cậu ta, phải cho Lưu Tiểu Mộc chút áp lực mới được.
“Được, sư phụ tốt!” Lưu Tiểu Mộc giơ lên nắm đấm, làm động tác cố lên. “Sư phụ, một khi chương trình của thầy được phát sóng, nhất định được nhiều người thích!”
Nói xong, cậu nhanh chóng ôm bút ghi âm và sổ tay ra ngoài.
Hàn Văn Dật nhìn bóng lưng cậu, khẽ mỉm cười. Lưu Tiểu Mộc là một đứa trẻ rất nghiêm túc và rất ham học hỏi, chỉ có hơi rụt rè. Tìm được cơ hội học hỏi kinh nghiệm, tương lai thế nào cũng là hạt giống tốt.
=====
Một giờ chiều, Hàn Văn Dật nhận được thông báo từ quầy lễ tân, thông báo Trương Lung đã vào phòng tham vấn. Thế là anh lập tức xuống lầu.
Vào phòng tham vấn, Trương Lung quả thật đã ngồi chờ trong đó. So với lần trước, cô ấy trông bớt tiều tụy hơn.
“Thầy Hàn.” Trương Lung nhanh chóng đứng dậy, chào hỏi Hàn Văn Dật.
“Đã lâu không gặp.” Hàn Văn Dật đi đến ghế sofa và ngồi xuống. “Dạo gần đây vẫn ổn chứ?”
“Vâng …” Trương Lung hơi ngại. “việc học ở trường gần đây khá bận, có quá nhiều việc, nên lâu vậy mới ghé.”
Bận học đúng là có bận. Cô sắp ra nước ngoài, một đống việc còn cần phải giải quyết. Nhưng nếu nói bận tới nỗi không cắt ra được 1-2 h để tới phòng tâm lý, thì âu là cái cớ thôi.
Trương Lung hơi bận tâm, lâu cô không tới không biết Hàn Văn Dật có bất mãn với cô không, nhưng Hàn Văn Dật không có biểu hiện gì là không hài lòng- anh hoàn toàn có thể hiểu được nỗi bận tâm của thân chủ. Tuy nhiên, anh rất có hứng thú với nước uống trước mắt Trương Lung.
“Cô đã ăn trưa chưa?” Hàn Văn Dật hỏi. “Cô uống cafe đen à?”
“Chưa ăn ạ. Buổi trưa không thấy đói lắm, tôi không muốn ăn.” Trương Lung nói, “Đó là cà phê đen, tôi thích uống cà phê đậm.”
“Tôi nhớ trên thông tin hình như cô viết là, cô có bệnh về bao tử?” Hàn Văn Dật nhìn thông tin cá nhân của Trương Lung.
Cần phải biết rằng tâm lý và sinh lý của mọi người là không thể tách rời. Các triệu chứng sinh lý có thể có ảnh hưởng lớn đến tâm lý. Ngược lại cũng thế, tâm lý đè nén có khả năng tạo ra ảnh hưởng lớn đến sinh lý. Do đó, khi nhà tham vấn tham vấn tâm lý cho thân chủ, trước tiên cần xác nhận tình trạng thể chất của thân chủ và liệu có bệnh mãn tính lâu năm năm không. Điểm này ngay lúc Trương Lung hẹn trước, cô ấy đã viết rất rõ ràng.
“À …” Trương Lung thừa nhận, “Tôi bị bao tử mấy năm rồi.”
Hàn Văn Dật nhắc nhở: “Uống cà phê đen khi bụng đói làm đau dạ dày”.
“Không hề gì”, Trương Lung vội khoát tay: “Tôi thường xuyên loay hoay không có thời gian ăn cơm, nên uống cafe đen nâng cao tinh thần. Bụng tôi quen rồi.”
Hàn Văn Dật rõ ràng không đồng ý với việc này.
Hành vi tự hại mình, anh nghĩ vậy. Lại nhìn biểu cảm của Trương Lung, một lần nữa, anh im lặng nói thêm: hành vi tự làm hại bản thân trong vô thức.
“Lần trước khi cô về nhà”, anh hỏi. “Cô có nghĩ tới những câu tôi đã hỏi không?”
“Có.” Trương Lung đáp nhanh.
Lần trước vốn cô mong đợi Hàn Văn Dật giúp cô đưa ra lựa chọn trong tình huống khó xử, nhưng Hàn Văn Dật không giúp cô chọn, mà để cô quay lại và suy nghĩ về những câu hỏi anh đã hỏi cô.
Thành thật mà nói, Trương Lung không hài lòng với lần tham vấn trước. Cô giống như một học sinh ngu ngốc không thể giải được đề nhờ thầy giáo chỉ giúp. Nhưng thầy giáo không chỉ không dạy cô cách giải quyết vấn đề mà còn cho cô một số bài tập về nhà nữa.Thậm chí cô còn nghi ngờ thầy giáo đó không hề biết đáp án đề cũ.
Song khi cô thực sự làm bài tập về nhà, ấy vậy mà cô ấy có được thu hoạch bất ngờ!
“Thầy Hàn, những câu hỏi mà thầy hỏi tôi lần trước thật thần kì.” Trương Lung nói, “Hai ngày trước tôi ở trên xe bus vô tình giẫm phải chân người khác, bị người ta chửi suốt mấy trạm. Lúc đó, trong lòng tôi tủi vô cùng, rất rất muốn tìm Vương Minh Nhạc. Nhưng trước khi tôi gọi cho anh ấy, tôi nghĩ tới mấy câu hỏi thầy hỏi tôi. Lý do gì khiến tôi đi tìm anh ấy? Tôi yêu anh ấy thật sao? Thực ra ngay bản thân tôi cũng không biết câu trả lời, nhưng chỉ nghĩ tới nó một chút, tôi đột nhiên cảm thấy mình hình như cũng không muốn kiếm anh ấy lắm… Đây là lần đầu tiên tôi kiểm soát được chính mình. “
“Ngày trước không phải tôi chưa từng kiềm chế bản thân. Nhưng mỗi lần tôi kìm nén nó, chưa được bao lâu nó đã bắn ngược trở lại mạnh mẽ hơn, tôi càng làn chuyện quyết liệt hơn nữa. Chỉ có lần này, tôi thực sự bình tĩnh và cảm thấy mình từ bỏ cũng không sao cả. “
Lần này thành công làm cô vừa mừng vừa kinh ngạc, nhận ra được tham vấn tâm lý thực sự có hiệu quả, thế nên mới có cuộc hẹn lần thứ hai. Cô hy vọng thông qua tham vấn tâm lý có thể giúp bản thân thoát khỏi tình cảnh khốn khó này
Hàn Văn Dật mỉm cười và nói: “Đôi khi hãy tự hỏi bản thân mình cớ gì phải làm việc này, suy nghĩ xem mìn có thật sự muốn làm việc này không. Hiệu quả hơn là buộc bản thân mình ‘khôngđược phép làm vậy’.”
Nếu là trước đây, Trương Lung nghe được mấy câu như vậy, nói chung rất khó hiểu. Nhưng bây giờ cô đã tự mình trải qua, cô cực kỳ đồng ý.
Hàn Văn Dật hỏi: “Quan hệ hai người gần đây thế nào?”
Hỏi chuyện này, Trương Lung hơi ngượng: “Gần đây tôi hiếm khi chủ động tìm anh ấy… nhưng anh ấy tới tìm tôi, tôi không nhẫn tâm nổi từ chối anh ấy…”
Có những lời, Trương Lung rất khó tâm sự với bạn bè hoặc người thân. Đối với cô, lựa chọn cực kỳ đau đớn, người khác thường không hiểu được nỗi đau của cô. Không chỉ không hiểu, đôi khi họ còn đứng trên cao nhìn xuống mà chỉ trích cô. “Có vậy mà cũng không làm được?”, “Đáng đời cậu, tự tìm đường chết!” … Những lời chỉ trích này làm nỗi đau của cô càng dâng cao hơn, cũng làm cho cô không còn muốn sẻ chia tâm sự với người xung quanh mình.
Nhưng ở trong phòng tư vấn, Hàn Văn Dật chưa từng chỉ trích cô, điều này khiến cô can đảm, dám trút ra những suy nghĩ đen tối nhất trong lòng.
“Thực ra, tôi biết mình không có tự trọng. Nhưng tôi cảm thấy tôi mất hết nhiệt tình với cuộc sống. Tôi không có hứng thú với những người xung quanh và những thứ xung quanh mình nữa. Mỗi lần tôi và anh ấy dằn vặt nhau xong, mặc dù nó rất đau đớn, nhưng điều đó cũng cho tôi biết được tôi vẫn còn sống, vẫn là người còn máu còn thịt. “Trương Lung rối bời,” Tôi có ý nghĩ này, có phải đặc biệt quái gở không? Tôi còn cứu được chứ?”
Những lời này nói ra rợn cả tóc gáy. Có điều phản ứng của Hàn Văn Dật bình thản đến lạ.
“Tôi không thấy cô không có tự trọng chỗ nào, cũng không nghĩ cô kỳ lạ.” Hàn Văn Dật nhẹ nhàng nói, “đây cũng là bình thường, có nhiều người có suy nghĩ giống vậy.”
Trương Lung giật mình: “Điều này bình thường à?!”
“Đúng,” Hàn Văn Dật khẳng định một lần nữa. “Điều này là bình thường. Không nói đâu xa, tôi có mấy người bạn. Khi chia tay, đều nói gần như chính xác lời cô vậy.”
Trương Lung rất giật mình.
Hàn Văn Dật khuyến khích cô bằng ánh mắt khẳng định. Mà dưới anh mắt khuyến khích của anh, Trương Lung dần lộ ra vẻ mặt thất vọng và lạc lõng.
Bắt được ánh mắt thất vọng của Trương Lung, Hàn Văn Dật bình tĩnh hạ mắt xuống.
Kể từ lần tham vấn trước, Trương Lung có rất nhiều lời tự phê bình bản thân. “Tôi rất tiện”, “Tôi đáng chết”, “Tôi rất xấu xa” … Cho đến doạn hội thoại vừa rồi, cô ấy nói, bản thân mình mất nhiệt tình với cuộc sống, cô ấy nói, cô ấy rất quái gở. Từ trong giọng điệu phê bình của mình, Hàn Văn Dật nghe thấy một cảm giác mạnh mẽ – đó là “cảm giác ưu việt” của cô.
Mọi người đều cần một cảm giác ưu việt, nhưng cảm giác ưu việt không phải lúc nào cũng đi kèm với phẩm chất ưu tú. Đôi khi mọi người nhận ra rằng họ khác biệt, ngay cả khi sự khác biệt này có tính cách rất tệ, họ được đối xử đặc biệt và họ nhờ đó mà sinh ra cảm giác hơn người.
Mà cảm giác ưu việt thực chất là một cái bẫy khổng lồ. Một khi con người rơi vào cái bẫy này, họ sẽ không thể tự thoát ra. Ngay cả khi cái bẫy này hành hạ họ đau khổ, họ cũng không thể thoát ra được vì họ cần một cái bẫy như vậy.
Hàn Văn Dật nói với cô ấy, cô là người bình thường là đang sử dụng ám thị tâm lý để phá vỡ cảm giác ưu việt của cô ấy, phá vỡ bẫy rập tự cô gài. Chỉ khi cô không còn tự thỏa mãn nữa, cô mới không còn phải chịu đựng đau khổ thêm nữa.
Bình luận chương 17
Chia sẻ cảm nhận về chương 17 “Chương 17”